Een opvallende culturele beweging binnen de zwarte diaspora wint de laatste jaren terrein. Op sociale media circuleren verhalen dat zwarte mensen de oorspronkelijke bewoners waren van Amerika, dat Cleopatra zwart was of dat de Moren volledig Afrikaanse wortels hadden. Op het eerste gezicht lijken dit overtrokken claims of zelfs herschrijvingen van geschiedenis, maar wie beter kijkt ziet dat het minder over het verleden zelf gaat en meer over een zoektocht naar identiteit die diep geworteld is in de onzekerheden van vandaag.
De trans-Atlantische slavernij heeft niet alleen lichamen ontworteld maar ook verhalen. Namen, talen en tradities werden uitgewist en Afro-Amerikanen zagen hun geschiedenis vaak teruggebracht tot een startpunt van slavernij, zonder context of trots daarvóór. Waar andere gemeenschappen hun roots kunnen herleiden tot een dorp, streek of taal, begint de Afro-Amerikaanse geschiedenis in archieven die mensen reduceren tot bezit. Dat vacuüm vraagt om opvulling en verklaart waarom alternatieve narratieven zoveel aantrekkingskracht hebben.
Daarbij speelt ook een ongemakkelijk gegeven mee. Veel Afro-Amerikanen zijn zich bewust dat hun voorouders door Afrikaanse elites zelf verkocht werden aan Europese handelaren, wat een dubbel gevoel oproept tegenover het continent van oorsprong. Afrika is enerzijds een bron van trots en identiteit, maar herinnert tegelijk aan verraad. In sommige Afrikaanse gemeenschappen leeft bovendien het idee dat Afro-Amerikanen hun authenticiteit zijn kwijtgeraakt. Volgens Afro-Amerikanen zelf voelen zij zich daardoor soms tweederangs wanneer zij in contact komen met Afrikanen. Dit draagt bij aan een gevoel van vervreemding en verklaart waarom delen van de diaspora zich eerder nieuwe wortels toe-eigenen dan zich vastklampen aan het moederland.
De zoektocht naar een nieuw verhaal is niet uit de lucht komen vallen. In de jaren zeventig ontstond het Afrocentrisme als serieuze intellectuele stroming die aantoonde hoe eurocentrische geschiedschrijving Afrikaanse bijdragen structureel had genegeerd. Dat was een noodzakelijke correctie, maar in de huidige populaire cultuur zien we hoe de beweging verschuift van het rechtzetten van blinde vlekken naar het creëren van alternatieve mythen die identiteit en trots moeten herstellen. Soms gaat dat subtiel, zoals in de Netflix-serie waarin Cleopatra zwart werd afgebeeld, soms veel radicaler, zoals TikTok-video’s die beweren dat Afro-Amerikanen de oorspronkelijke Native Americans waren en dat de slavernijgeschiedenis een leugen is.
Critici noemen dit fenomeen black washing, het koste wat kost zwart maken van historische figuren en culturen, zelfs als bronnen en genetisch bewijs iets anders aangeven. Vanuit een wetenschappelijk perspectief is dat problematisch, maar antropologisch gezien is het te begrijpen. Het herschrijven van geschiedenis wordt een vorm van symbolische herovering: wie eeuwenlang ontmenselijkt is kan zichzelf pas herstellen door de geschiedenis opnieuw te claimen. Daarmee wordt het verleden een psychologisch fundament voor emancipatie in het heden.
Toch schuurt het ook. Wie zichzelf overal als oorsprong positioneert, loopt het risico andere gemarginaliseerde groepen uit te wissen. Wanneer Afro-Amerikanen beweren de oorspronkelijke Native Americans te zijn, gebeurt dat ten koste van inheemse volkeren die nog altijd strijden voor hun rechten. Wanneer Cleopatra of de Moren volledig als zwart worden geclaimd, verdwijnt de historische complexiteit en wordt een genuanceerd verleden gereduceerd tot een identitaire spiegel.
Uiteindelijk zeggen deze identiteitsconstructies meer over het heden dan over het verleden. Ze zijn een reactie op eeuwenlange achterstelling en discriminatie, een poging waardigheid terug te winnen en trots te voelen in een samenleving die raciale ongelijkheid nog steeds in stand houdt. De diaspora bevindt zich in een voortdurende identiteitscrisis: afgesneden van het moederland, belast met de erfenis van slavernij en segregatie en hongerig naar verhalen die een gevoel van oorsprong en legitimiteit kunnen geven.
Wie deze bewegingen alleen benadert met de vraag of ze historisch juist zijn, mist de kern. Het gaat erom te begrijpen hoe collectieve identiteit wordt opgebouwd in een tijd waarin algoritmes, populaire cultuur en de littekens van slavernij samenkomen. Het herschrijven van geschiedenis is geen aanval op de waarheid maar een poging om een nieuw thuis te bouwen in verhalen. Op Typify volgen we dit soort ontwikkelingen niet om ze af te wijzen maar om te begrijpen wat ze ons vertellen over de wereld van vandaag. Want in de manier waarop mensen hun verleden herscheppen zien we misschien wel het duidelijkst hoe zij hun toekomst proberen vorm te geven.
Typify 