De Nederlandse zorg stond jarenlang bekend als een van de beste ter wereld. Toch is er steeds vaker sprake van een systeem dat piept en kraakt onder de druk van een snel vergrijzende samenleving en een groeiende zorgvraag. Waar ons land ooit een toonbeeld was van toegankelijkheid en kwaliteit, zien we nu dat wachttijden oplopen, behandelingen uit het basispakket verdwijnen en jonge mensen steeds vaker de rekening betalen voor keuzes die ze zelf niet hebben gemaakt. De vergrijzing vraagt enorme inzet van mensen en middelen waardoor de zorgkosten elk jaar stijgen. Jongeren dragen via hun belastingen en premies substantieel bij, maar ervaren tegelijk dat hun eigen toegang tot zorg steeds verder wordt beperkt.
Deze ontwikkeling zorgt voor een opvallend fenomeen. Particuliere klinieken schieten als paddenstoelen uit de grond. Ze spelen in op de groeiende vraag naar maatwerk, kortere wachttijden en behandelingen die in het publieke stelsel steeds moeilijker te krijgen zijn. Voor mensen met de middelen biedt dit een oplossing, maar het schept ook een nieuw probleem. Het risico op een tweedeling in de zorg wordt zichtbaar, waarbij de welgestelden toegang hebben tot snelle en innovatieve zorg en anderen aangewezen blijven op een uitgekleed publiek stelsel. Margot Cloet, boegbeeld van de zorgsector, waarschuwde al dat we langzaam afglijden naar een scenario waarin dure privéklinieken vooral de rijken bedienen, terwijl anderen het met minder moeten doen.
Steeds meer Nederlanders kiezen er daarom voor om hun zorg in het buitenland te zoeken. Medisch toerisme is niet langer iets voorbehouden aan exotische ingrepen, maar een reële optie geworden voor mensen die in Nederland te lang moeten wachten of die een behandeling willen die hier niet vergoed wordt. Duitsland en België zijn populaire bestemmingen, maar ook verder weg vinden Nederlanders soms de zorg die ze nodig hebben. De Zorgverzekeringswet biedt in principe werelddekking, maar alleen als de behandeling vergelijkbaar is met wat in Nederland gebruikelijk is en er sprake is van een medische noodzaak. Wie kiest voor een behandeling in een privékliniek of voor innovatieve therapieën die buiten het Nederlandse kader vallen, betaalt vaak grotendeels zelf.
Het contrast met de Verenigde Staten wordt in dit debat vaak genoemd. Daar is de zorg grotendeels particulier en dus duur, maar het aanbod is wel flexibel en op maat. Patiënten kunnen kiezen voor nieuwe behandelingen of technieken die in Nederland pas veel later beschikbaar zijn, of soms helemaal niet. Voor complexe en zeldzame aandoeningen biedt dat uitkomst, maar het Amerikaanse model heeft een forse keerzijde. De zorgkosten per hoofd van de bevolking zijn er torenhoog en miljoenen Amerikanen hebben nauwelijks toegang tot zorg. Toch wordt het model van maatwerk en innovatie steeds vaker als aantrekkelijk voorbeeld genoemd nu het Nederlandse systeem worstelt met wachttijden en beperkte pakketten.
Vooral jonge mensen voelen de spanning toenemen. Zij zien dat ze financieel bijdragen aan een systeem dat steeds meer is gericht op de zorg voor ouderen, terwijl hun eigen toegang afneemt. Waar ouderen profiteren van een levenslange opbouw in het systeem, ervaren jongeren dat preventie en innovatieve zorg in Nederland vaak beperkt beschikbaar zijn. De vergrijzing en het huidige beleid maken dat jongeren de dupe worden van een stelsel dat ooit als eerlijk werd gepresenteerd, maar in de praktijk steeds schever aanvoelt.
De toekomst van de zorg vraagt om moeilijke keuzes. Er zal moeten worden gekeken naar een betere balans tussen publieke en private zorg, zodat innovatie en maatwerk mogelijk blijven zonder dat een tweedeling ontstaat. Investeren in preventie en versterking van de eerstelijnszorg kan helpen om de druk op dure behandelingen te verminderen. Ook grensoverschrijdende samenwerking binnen de Europese Unie biedt kansen om wachttijden te verkorten en capaciteit beter te benutten. Zonder dergelijke ingrepen blijft de druk op het huidige systeem toenemen. De realiteit is dat de Nederlandse zorg nog steeds van hoog niveau is, maar dat jongeren zich terecht afvragen hoelang dit nog houdbaar blijft in een land waar de lasten stijgen, de keuzes steeds krapper worden en de weg naar maatwerk steeds vaker via een privékliniek of een buitenlands ziekenhuis loopt.
Typify 